Het was weer een interessante EXTERNET waar Ludo De Witte uitleg gaf over het schrijven van zijn boek “Als de laatste boom geveld is, eten we ons geld wel op”(EPO). Het werd een visie op een maatschappij-keuze, zoals Ludo het stelde op bladzijde 211: “Socialisme of barbarij”. Ik kocht bij hem persoonlijk zijn boek en zou het, zoals hij het zelf vroeg, bespreken….
Ik herinnerde mij een artikel in Solidair met dezelfde titel “Socialisme of barbarij” …. Even zoeken en inderdaad, in Solidair 6, 2 februari 1997 stond het artikel….
Het was de periode van de strijd rond de Forges de Clabecq, de Beweging Voor Vakbondsvernieuwing, het proces tegen de 9 van de Forges de Clabecq op basis van een wet uit de 19e eeuw … hetgeen één aspect was van concrete strijd tegen de klassenjustitie en staats-repressiediensten (politie, rijkswacht en gerechtspolitie) die niet erop gericht waren “de verdwenen kinderen” te vinden, waardoor de Witte Mars EIGENLIJK een twééde concreet aspect was van diezelfde strijd…. De pers (in het buitenland!) sprak van “een pre-revolutionair klimaat in België”. En héél de Belgische burgerij ( tot en met de koning) werd gemobiliseerd om van de Witte Mars … inderdaad, een apolitieke “witte mars” te maken.
Maar goed, nu over het boek van Ludo De Witte.
Woede als drijfveer …. en de wil om het stilzwijgen van de media over de ESSENTIE te doorbreken
Ludo geeft zelf aan wat ongetwijfeld de drijfveer was bij het schrijven van zijn boek: Woede.
“Woede, omdat politici, opiniemakers en bedrijfsleiders de geruststellende boodschap uitdragen dat de klimaatverandering en haar rampzalige gevolgen worden aangepakt. Mensen die beter moeten weten houden ons voor dat een mix van hernieuwbare energie, technologische innovaties en een ‘slimme’ fiscaliteit zullen zorgen voor een transitie naar een duurzame samenleving.”
Ludo neemt de beslissing “….om de klimaatverandering in haar volle omvang onder ogen te zien.” En hij stelt
“Onvermijdelijk komen we uit bij een analyse van ons economisch stelsel. De concurrentiespiraal, ingebakken in de werking van de ‘de vrije markt’, drijft bedrijven naar steeds meer omzet. Dat vereist de exploitatie van zo veel mogelijke natuurlijke rijkdommen, desnoods tot er niets meer overblijft. De uitputting van schone lucht gaat samen met de roofbouw op regenwouden, oceanen en water-, fauna-, en florabestanden. Grondstoffen worden geplunderd. De natuur verliest haar veerkracht, wordt teruggedrongen, wordt meer en meer een artefact. De chaotische markteconomie, die de optelsom is van tienduizenden beslissingen van CEO’s die uitsluitend denken en handelen in functie van de groei van ‘hun’ bedrijf, heeft geen intern regulerend mechanisme dat aanzet om van koers te veranderen..”
En Ludo benoemt…..
“ Om onze beschaving van een ecocide te redden, moeten we haar van het kapitalisme bevrijden, dat is de centrale stelling van dit boek. Alleen radicale oplossingen wettigen nog hoop. Kleine stapjes zullen niet volstaan, we moeten springen.(…) Om ver te springen moeten we met velen zijn. (….) We hebben ook nood aan een front van ecologisten en socialisten. De eesteen brengen de urgentie van ecologische oplossingen en milieu expertise in, de tweeden het perspectief van een transitie naar een rationeel georganiseerde economie en samenleving, weg van de kapitalistische anarchie.”
Groene experten en Rooien, dus? En waarom niet Rood én Expert, zoals Mao Zedong het stelde? Grapje …!
Maar inderdaad, “Systeemanalyses halen zelden de corporate media. Ze zijn vooral met kortetermijnperceptie bezig.”
Want
“(D)e media [hebben] niet de bedoeling (…) zinvolle zaken over de wereld te vertellen. In handen van machtige kapitaalgroepen hebben ze tot taak wie macht en rijkdom heeft machtig en rijk te houden. Brede bevolkingslagen worden dociel, in zekere zin hulpeloos gehouden. Overheidsomroepen doen het al niet beter, want ze moeten rekening houden met de politieke elites die de subsidiekranen bedienen.
In het geval van de klimaatverandering dragen mainstreammedia de onderliggende boodschap uit dat ‘men’ er aandacht voor heeft, ermee bezig is. Het klimaat krijgt voortdurend aandacht. (…) Media focussen evenwel op de gevolgen van de klimaatverandering, terwijl structurele oorzaken die tot actie zouden kunnen aanzetten, uit beeld blijven.”
Héél concreet geeft Ludo het voorbeeld hoe “onze” pers een SELECTIEVE aandacht gaven aan Naomi Klein die haar boek This Change Everything kwam voorstellen.
“Gezien haar status werd ze tijdens haar doortocht in dit land, toen ze het boek kwam voorstellen, met de nodige egards behandeld. Ze haalde uitgebreid te pers. Toch bleef de kern van haar betoog veelal uitbeeld: broeikasgassen, die zorgen voor de opwarming van de atmosfeer, zijn slechts een symptoom van het echte probleem, en dat is het (…) kapitalisme. (…) In de pers werd haar stormloop tegen het kapitalisme niet frontaal aangevallen, naar hertimmerd tot een met het systeem verzoenbare tegenstelling.”
Vanuit deze opstelling begint Ludo ons concreet te informeren…..allereerst met historisch voorbeelden en daarom onbetwistbaar…. van wat er gebeurt als slechts op één plaats ( en slechts op één moment) ingegrepen wordt op de bestaande klimaatstoestand:
“In april 1815 barstte in Nederlands Indië (Indonesië) de vulkaan Tambora uit. Het was een bijzonder krachtige vulkaanuitbarsting, gelijk aan vele atoombommen: de knal was 2600 kilometer ver te horen. De askolom steeg naar schatting 43 kilometer hoog op, en verspreidde zich van daar over de hele aarde. De as hield de zonnestralen tegen, wat een grote klimaatschok veroorzaakte. In West-Europa kende het jaar 1815 geen zomer. Het vroor en sneeuwde tot in juli. Gigantische overstromingen en krachtige onweders teisterden de aarde, volgens verslagen zo krachtig dat het leek of de wereld verging. Oogsten mislukten compleet. Hongeropstanden waren legio.”
Van het kapitalisme valt niets te verwachten kapitalisten moeten handelen volgens de wetmatigheid van het kapitalisme.
“Kapitalistische bedrijven van enige omvang zijn gewoon niet in staat om zelf het roer om te gooien. (…) Onder de zweepslag van de concurrentie jagen beursgenoteerde bedrijven op almaar meer groei, winsten en kapitaalvorming, op straffe van uit de markt te worden geprijsd door bedrijven die nog meer kapitaal accumuleren en dus nog meer kunnen investeren in productiviteitswinsten. (…) Bedrijven kennen geen ‘sociale” of ‘maatschappelijke’ kosten; voor hen zijn dat absurde noties.”
Dit alles argumenteert en illustreert Ludo uitgebreid en concreet, … nuttig om zelf, als activist, dan weer te gebruiken in een debat of discussie.
Marx “herzien” of niet?
Ik ga er wellicht wat rap over heen, maar het boek is in ieder geval aan te raden omdat het de activist concrete argumenten verschaft…. En vooral om dat het de fundamentele discussie steltt
Omdat ik tot de essentiële stellingen en analyses en alternatieven wil komen en die bespreken.
Vanaf p. 120 gaat Ludo namelijk de fundamentele discussie aan of “de strijd tegen de klimaatsverandering” of de “strijd voor de transitie” iets nieuws is wat betreft “de strijd voor een andere maatschappij”. M.a.w. een gelijkaardige discussie alsof het kapitalisme vanaf 1900 in een “nieuwe” situatie zou zijn geraakt, waarbij een Bernstein dan vond dat Marx moest worden “herzien”.
Zo stelt Ludo met de vraag: “Behoeft Marx’ baard een knipbeurt? “ of nu Marx wél moet worden herzien….
In de argumentatie die Ludo voert zijn er een aantal “aannames” waar ik een andere opvatting over heb. Hier kom ik later op terug.... Ik spreek hier van “mijn opvatting” omdat ik de DISCUSSIE wil aangaan. Ik wil niet met een kritiek, een bepaald “ongelijk” stellen (...volgens mij), om dan mijn “juist (geachte} opvatting te poneren of “mijn gelijk” te stellen.
Tenslotte stelt hij duidelijk, waar ik het roerend met hem eens is: een herziening van Marx (revisionisme van het marxisme) is NIET aan de orde!
“Marx’ ecologisch besef was diepgeworteld: “De mens leeft van de natuur, dat wil zeggen, de natuur is zijn lichaam, en hij moet voortdurend ermee in dialoog gaan als hij niet wil sterven. Zeggen dat her fysieke en mentale leven van de mens verbonden is met de natuur betekent gewoonweg dat de natuur verbonden is met zichzelf, want de mens is een onderdeel van de natuur.”
De eerste zin van Het Kapitaal vat kernachtig samen hoe het kapitalisme aan ons verschijnt:’De rijkdom van de maatschappijen waarin de kapitalistische productiewijze heerst, heeft de vorm van een kolossale opeenhoping van waren’. Het kapitalisme, zo stelt Marx, verzakelijkt het universum tot een massa koopwaren waarbij de ruilwaarde van goederen (in geld uitgedrukt) zich in zekere zin losmaakt van de gebruikswaarde (van de inhoud, de nuttigheid).”
Het imperialisme (als “hoogste stadium van het kapitalisme”) noodzaakt geen “revisionisme”, nee het imperialisme herbevestigt gewoon zelfs in sterkere zin, Marx, zegt Ludo.
“Marx wijst erop dat het imperialisme de ‘scheur’ in het metabolisme tussen mens en natuur ook tussen landen veroorzaakt. Zo heeft Engeland via de massale import van landbouwproducten uit zijn Ierse kolonie, ‘indirect de grond van Ierland geëxporteerd, zonder de Ierse landbouwers de bestanddelen te bezorgen die nodig zijn voor het herstel van de uitgeputte grond’. (….) Het ecologisch imperialisme waar het gekoloniseerde Ierland onder leed, heeft anderhalve eeuw later, mondiale vormen aangenomen. De agro-industrie, investeringsfondsen en landen als China en de Golfstaten leasen of kopen van Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse regeringen uitgestrekte gebieden vruchtbare landbouwgrond. (…) De nieuwe eigenaars hebben geen filantropische bedoelingen: acquisities dienen voor de productie van brandstof en voedsel voor de wereldmarkt, niet voor het voeden van de lokale bevolking.”
“Het falen van links”
In het begin van het hoofdstuk met als titel “Het falen van links” volgt van p. 133 tot 135 een argumentatie, waarmee ik – om het voorlopig zo uit te drukken, want ik kom hier later, of eventueel in een latere discussie, op terug – ‘problemen’ heb. Ik wil mij (voorlopig) beperken tot de kritiek dat volgens mij, hier (en ook in een vorig hoofstuk, zie boven) Ludo zondigt tegen de zich hemzelf opgelegde concreetheid en consequentheid ( die beiden juist de kracht vormen van het boek...)
Maar de ontmaskering van de pseudo-alternatieven, ánders dan in de eerste plaats het kapitalisme bestrijden, die op deze bladzijden volgen zijn dan weer heel pertinent!
Zowel de kracht van de analyse van Ludo met zijn boek, alsook toch ook wel een beetje het zondigen (volgens mij toch) tegen de uitgangsprincipes die het boek zo sterk maken – de concreetheid en de consequentheid – worden weerspiegeld in het laatste (concluderende) hoofstuk, waarvan de titel “Ecosocialisme” is, maar waarin we de, in het begin vermelde, tussentitel terugvinden “Socialisme of barbarij”.
“Bevrijd van het horizontalisme, beseffend dat meer nodig is om de problemen grondig aan te pakken dan in een coconnetje ‘goed bezig’ zijn. Hebben commons alles te maken met authentiek communisme, (…). Authentiek communisme betekent niet verstaatsing, of anders gezegd de eenvoudige overname door de staat, waarbij één top-downbureaucratie de vele top-down werkende privé-kapitalen vervangt. Integendeel: communisme streeft naar de opheffing van de atomisering van de mens dankzij samenwerking, coöperatie. Communisme is wat Marx het samenleven van ‘geassocieerde producenten’ noemt: ‘een vereniging van vrije mensen, die met gemeenschappelijke productiemiddelen werken en hun veelsoortige individuele arbeidskrachten zelfbewust als één maatschappelijke arbeidskracht besteden’.
Marx’ inzichten hierover komen goed naar voren in zijn uiteenzetting op de stichtingsvergadering van het internationaal verbond van politieke groepen en vakbonden, doorgaans de Eerste Internationale (1864) genoemd. Hij prees de coöperatieve beweging: ‘(...)’
Tezelfdertijd benadrukt Marx dat ‘de ervaring uit de periode van 1848 tot 1864’ aantoont dat coöperatieve arbeid nooit het monopoliekapitaal kan indammen ‘als hij beperkt blijft tot ad-hocpogingen van geïsoleerde werkers’. Om de arbeiders echt te emanciperen, moet coöperatieve arbeid een nationale vorm krijgen, en dat kan maar als de arbeidersklasse ‘de politieke macht’ verovert.
Jaren later zal Marx in een eerbetoon aan de Commune van Parijs (1871), lessen trekken uit dit kortstondige experiment dat in bloed werd gesmoord. De arbeidersbeweging moet de macht veroveren, zo schrijft hij, maar ze kan zich niet vergenoegen met het eenvoudig overnemen van de kapitalistische staatsmachine. Ze moet een aangepaste politieke structuur uitbouwen, door hem ‘het communale regime’ genoemd. Wat Marx voor ogen had, is geen samenleving waarin de tirannie van het kapitaal is vervangen door een staatsbureaucratie. Het is een samenleving waarin de mens de economische moloch aan banden heeft gelegd en weer greep op zijn leven krijgt, dankzij lokale inbedding, federalisering, democratische controle en zelfbeheer.”
Ik wil de door Ludo niet betwiste Lenin kritiek laten geven over het zondigen tegen de zichzelf opgelegde concreetheid, de consequentheid en historisch materialistische analyse
Ik wil nu niet door het uitgebreid formuleren van het (volgens mij) “mijn gelijk” op basis van een “weerlegging” van bepaalde (volgens mij dus, ‘zwakkere’) punten in het boek.
Het boek is een imposante bijdrage in de discussie over, de analyse van, en de zoektocht naar een allesomvattend alternatief voor, de door het kapitalisme/imperialisme gedreven eco-rampscenario. Ik wil in het kader van deze ‘boekbespreking” gewoon wat elementen aanhalen waaruit ik, voor mij toch, mijn kritische bemerkingen meen te kunnen halen. Ik haal mijn argumenten bij Marx en bij Lenin ( die zich zelf ook baseert op Marx ….) En Lenin wordt door Ludo zonder voorbehoud gezien (hij laat het John Bellamy Foster zeggen) als het in de praktijk brengen ( met de opbouw van het socialisme in de Sovjet-Unie) van “voortbouwend op Marx” het werken aan “de best ontwikkelde ecologische wetenschap ter wereld”. Voor de rest is het voer voor discussie in het kader van één of ander debat waar we dan allebei persoonlijk aanwezig zijn.
Volgens mij ( maar ik laat het Marx zelf zeggen - eventueel aangehaald door Lenin ) beperkt Ludo zichzelf en gaat hij niet consequent “tot het einde” met het aanhalen, citeren en/of parafraseren van Marx. Ook is hij inconsequent (volgens mij), daar waar hij het John Bellamy Foster laat zeggen, alsof het Marx, Engels .... én Kautsky “de denkers” waren en Lenin ... én Boecharin de bouwers van her “eerste ecologische model”. Ik laat het aan de lezer zelf om zich een oordeel te vellen op basis van wat Marx en Lenin zélf zeggen.
Staat en Revolutie, Hoofdstuk VI: Het vervlakken van het marxisme door de opportunisten
Om toch een voorbeeld te geven van (wat mijn mening is over) het niet consequent voortbouwen op de analyse die Marx maakt van het kapitalisme, met de conclusie dat (o.a.) voor een echt ecologische productie de kapitalistische productieverhoudingen moeten gebroken worden, herneem ik een citaat uit het boek:
De eerste zin van Het Kapitaal vat kernachtig samen hoe het kapitalisme aan ons verschijnt:’De rijkdom van de maatschappijen waarin de kapitalistische productiewijze heerst, heeft de vorm van een kolossale opeenhoping van waren’. Het kapitalisme, zo stelt Marx, verzakelijkt het universum tot een massa koopwaren waarbij de ruilwaarde van goederen (in geld uitgedrukt) zich in zekere zin losmaakt van de gebruikswaarde (van de inhoud, de nuttigheid).”
Ludo gaat niet verder in op waar Marx zegt dat het kapitalisme de HOOGSTE vorm is van wareneconomie waar de waren geproduceerd worden om GERUILD (verkocht) worden voor hun RUILWAARDE, Het communisme zal geen wareneconomie (meer) zijn. De producten zullen geproduceerd worden omwille van hun GEBRUIKSwaarde. Ze zullen niet meer GERUILD (verkocht) worden. Het socialisme is het eerste stadium van het communisme en zal in het begin nog een wareneconomie zijn, waarbij producten (nog) GERUILD (verkocht) worden. De RUILWAARDE zal nog tellen, maar meer en meer (doormiddel van de planeconomie) zal de GEBRUIKSwaarde belangrijker worden, en zullen de kapitalistische productieverhoudingen (die nog heersen maar dan zonder kapitalisten, want “onteigend”) steeds verder afgebroken worden en zullen communistische productieverhoudingen worden “opgebouwd”.
Ludo komt dan verder in het boek (p.213) terug op “het communisme zoals Marx dat wellicht voor ogen had” en concludeeert: “Kortom een samenleving waar economische democratie en politieke democratie hand in hand gaan, want het ene kan niet zonder het andere.” Maar Ludo stelt dat DIT eigenlijk “socialisme¨ is want hij stelt daarvoor “een (socialistische?) planeconomie die in niets gelijkt op de stalinistische commandoeconomie van de vorige eeuw….”
Marx heeft Stalin wel niet gekend …. maar Lenin zou Ludo zeggen: "De Soviet-Unie “van de vorige eeuw” dat was inderdaad nog geen communisme maar SOCIALISME (met een socialistische planeconomie) waar MARX van stelde dat DAN nog de DICTATUUR van het proletariaat zal heersen.".... Dit is een “afstervende staatsvorm” naarmate de communistische productieverhoudingen volledig ontwikkeld zijn en de maatschappij de vorrm zal hebben zoals Ludo die schetst op p. 213. Zou voor Ludo die "dictatuur van het proletariaat" (terminologie van .... Marx) nu die "stalinistische commandoeconomie" zijn? Dan zullen we daar nog eens bij pot en pint moeten over discussiëren.
